Праект “Созвучие”. Радзімазнаўства. Мелодыі раніцы і вечара: Адкрываючы жывапіс Кастуся Качана

Ёсць у выяўленчым мастацтве імёны не гучныя, з кагорты тых, хто не спяшаецца сябе вылучаць, калі хочаце – рэкламаваць… Але плён іх працы вядомы сапраўдным аматарам жывапісу ці графікі. З такіх мастакоў, відавочна, ‒ і Кастусь Качан, які ўжо далёка не першае дзесяцігоддзе малюе родную Наваградчыну, ды і іншыя прывабныя мясціны Гарадзеншчыны, Міншчыны.

Узіраюся ў даўнія яго «Стрыгалі» (1982), дзе вясковая жанчына стрыжэ авечку. Пра такі занятак не кожны гараджанін і чуў, а тут такі каларыт, такое дзейства і разам з энергіяй гаспадыні, якая схілілася над пакорнай авечкай і робіць сваю справу, ‒ яшчэ і вясковы краявід, цішыня лугавіны, спакой дрэў паблізу. Альбо звернем позірк на «Бабіна лета» (1984), у якім месца знайшлося і аратаю, і тым жанчынам, што збіраюць бульбу. Адна з капальніц – відавочна, сталага веку гаспадыня. Мо ёй якраз і дапамагаюць дзеці, проста блізкія людзі, мо суседзі?.. А чаго вартая сустрэча з карцінай «Лета ў Люцынцы» (1983)?!. І першы план, і бясконцы краявід – усё тут сугучна, суладна, прыцягальна. Як уражвае і «Краявід з мёртвым дрэвам»… Снег, замак, ёлка, птушкі, якія ўзняліся над вежамі замка… І снег, бялюткі, яркі, які забірае пагляд. Снег, праз які да замка крочыць, прабівае сцяжынку ў снежнай цаліне мастак. Мусіць, крочыць сам Кастусь Качан… І ніякага холаду няма ў гэтай белізне. Ёсць толькі святло, бясконцае снежнае святло!.. Прывабнае і магнетызуючае святло!..

«Зіма ў Навагрудку» (1991), «Навагрудак зімой» (1988)… Шмат гадоў назад Алег Аблажэй напісаў у часопісе ««Мастацтва» пра феномен мастака з Навагрудчыны: «… Прырода навагрудская маўчала, дый нарадзіла мастака, каб сказаць слова пра сябе: даўно не было такога, каб глядзеў і хацелася глядзець. Жыццё ў рамах – і нават у вакно ўжо глядзіш вачамі Кастуся – як бы на працяг яго жывапісу, і ўжо незразумела, дзе пачынаецца прырода, а дзе канчаецца мастацтва. Можна хваліць мастака, можна ганіць – гэта не саб’е яго са свайго шляху, бо ім гаворыць голас яго зямлі. Як бы існуюць нябачныя крані, што цягнуцца з палотнаў і п’юць сокі проста з нашай сьціплай, шэрай глебы…»

Праца «Навагрудак зімой» – не проста пейзаж, гэта погляд праз родны краявід у вечнасць, у сівую гісторыю. Карціна выклікае шмат розных асацыяцый. Яе сімвалы, занатаваныя краскамі, фарбамі, вынайдзенымі Кастусём Качаном, ‒ падарожжа у заўтра, напамін нашчадкам, якія яшчэ прыйдуць і ўгледзяцца ў адкрыцці навагрудскага Мастака, што мы, беларусы, багатыя прыроднымі манументамі вечнасці.

А «Мястэчка Мір» (1991), «Нядзеля ў Нягневічах» (1988), «Хрэсны ход ва Уселюбе» (1990), «Навагрудак» (1990), «Базарны дзень у Навагрудку» (1990)… «Краявіды бацькаўшчыны, на шчасьце, яшчэ не зьнішчаныя дарэшты тэхнічным прагрэсам, нараджаююць усё новыя і новыя задумы. Як мастак ён разьвіваецца так, як павінен разьвівацца толькі ён адзін, ‒ проста і натуральна. І працуе з натхненьнем. Адсюль і адметнасьць твораў майстра, якую многія мастакі шукаюць, не выходзячы з майстэрняў, як з карцэраў, забываючыся на тое, што ў кожнага народа свой шлях да праўды. У тым ліку і мастацкай» (Ян Карловіч).

Карціны Кастуся Качана – мост паміж часінамі, мост сучаснага і разам з тым багатага сваёй пераемнасцю традыцый мастака. Адкрыцці, зробленыя таленавітым творцам, уводзяць гледача ў свет высокай, захопленай любові да роднага края. І ў гэтым, пэўна, самая вялікая таямніца жывапісца, галоўны сакрэт велічы яго таленту.

Кастусь ЛАДУЦЬКА
Праект “Созвучие” (Выдавецкі дом “Звязда”), 23 чэрвеня 2021 г.

Пакінуць адказ

Ваш адрас электроннай пошты не будзе апублікаваны. Неабходныя палі пазначаны як *